قبل از بحث پیرامون مقوله فرهنگ در جامعه بختیاری و مشکلات فرهنگی وبحران هویتی که گریبان گیر آن شده،لازم است یک تعریف مشخصی از فرهنگ داشته باشیم. یکی از مهم ترین تعاریف از واژه فرهنگ را “گی روشه” استاد دانشگاه مونترال کانادا با استفاده از تعریف محققان دیگر، اینگونه تعریف می کند: « فرهنگ مجموعه بهم پیوسته ای از شیوه های تفکرِ احساس و عمل است که کم و بیش مشخص است و توسط تعداد زیادی از افراد فراگرفته می شود و بین آن ها مشترک است و به دو شیوه عینی و نمادین به کار گرفته می شود تا این اشخاص را به یک جمع خاص و متمایز مبدل سازد».

      فرهنگ صحیح و غنی،شخصیت فردی و اجتماعی بیشتر را شکل می دهد و در سایه روشن هجوم اندیشه ها، رازهای سر به مهر زندگی را برای او فاش می کند.فرهنگ، ماندگارترین وجه زندگی بشر و دژ مستحکم حیات یک ملت و یا قومیت است. امروزه تغییر فرهنگ و زبان گروه های مختلف بیشتر از هرچیزی زاییده دگرگونی های اجتناب ناپذیر فراوانی است که در جهان پیرامونی در حال وقوع است و چه بخواهیم یا نخواهیم بر زندگی فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی یک ملت و خرده فرهنگ های آن تاثیر می گذارد. با این حال نباید اجازه داد برج و باروی فرهنگ ما به بهانه تغییرات دنیای امروزی به تصرف معیارها و هنجارهای دیگران درآید.

بی شک یکی از غنی ترین و اصیل ترین خرده فرهنگ ها در جامعه و فرهنگ ایرانی که گذشته فرهنگی و هویتی بی بدیل و بی نظیری داشته و دارد،قوم بزرگ بختیاری است.قومی که همیشه به فرهنگ و هویت خویش پایبند بوده و همواره از یک خودآگاهی تاریخی و فرهنگی-هویتی بی نظیری بهره برده است.فرهنگ و هویت خاصی که نمادها، هنجارها، باورها، سنن و آداب و رسوم آن همواره مورد توجه افراد بیرونی بوده و لزوما و منحصرا در قالب فرهنگ ایرانی تجلی و تبلور پیدا کرده است.

    اما متاسفانه این قوم فرهنگ مدار و دارای پیشینه فرهنگی و تاریخی غنی،در سالیان اخیر دچار نوعی بحران هویتی و به نوعی کمای فرهنگی شده که اگر چاره ای برای آن اندیشیده نشود،دچار یک مرگ و استحاله فرهنگی خواهد شد. مسئله ای که عده زیادی به آن اذعان دارند و به کرات گوشزد نموده اند و عده ای شعارزده که یا نمی خواهند این بحران هویتی را باور کنند و یا درکی از آن ندارند،دست به انکار آن میزنند.

     جامعه کنونی بختیاری به همان اندازه که به گذشته خود افتخار می کند، به همان اندازه هم از هویت،فرهنگ و نمادهای خویش دور شده است.به همان اندازه که به علیمردان خان،سردار اسعد و بی بی مریم مفتخر است،به همان اندازه به اندیشه ها و نمادهای آنان پشت می کند و به همان اندازه که به پوشیدن چوقا توسط یک بازیگر زن سینما در جشنواره فیلم فجر افتخار می کند، به همان اندازه هم از پوشیدن لباس آبا و اجدادیش فرار می کند

    اگر  لباس و پوشاک مردمان بختیاری را به عنوان مهمترین نماد فرهنگی و هویتی آن ها در نظر بگیریم متوجه می شویم که از این نماد اصیل فقط اسم آن باقی مانده است و سراغ آن را باید در لابلای شعارهای بدون عمل جامعه بختیاری و عکس های قاب گرفته بر دیوار جستجو کرد. باید گفت پوشاک و لباس ، بارزترین نماد فرهنگی ، مهمترین و مشخص ترین مظهر قومی و سریع الانتقال ترین نشانه فرهنگی است که به سرعت تحت تأثیر پدیده های فرهنگ پذیری در میان جوامع گوناگون انسانی قرار می گیرد. وقتی یک خارجی و غریبه وارد محیطی می شود، نخستین علامتی که او را می شناساند همان لباس اوست، گویی انسان ها با لباس خود با یکدیگر سخن می گویند و هرکس به زبان لباس خویش خود را معرفی می کند که من کیستم، از کجا آمده ام  و به چه دنیا و فرهنگی تعلق دارم؟

اما متاسفانه خیل عظیمی از مردان جامعه بختیاری یا به دلیل خودکم بینی هویتی،یا به دلیل خودباختگی هویتی،یا به دلیل از خودبیگانگی فرهنگی و یا به بهانه همانندسازی خود با دیگران در دنیای مدرن از این لباس،نماد و فرهنگ غنی خود فاصله گرفته اند و صرفا به گذشته خویش که هیچ نقشی در آن نداشته اند مفتخر هستند، بدون اینکه گامی در جهت احیا و تقویت فرهنگی قوم خود بردارد. به طور مثال اخیرا در شهرستان لالی یکی از معلمین عزیز اقدام به پوشیدن لباس محلی در کلاس درس نموده اما متاسفانه عده ای که ادعای بختیاری بودن و افتخار به فرهنگ بختیاری را دارند نه تنها از اقدام این معلم با فرهنگ و با هویت استقبال نکرده،بلکه ایشان را مورد تمسخر قرار دادند.بزرگترین مصیبتی که یک ملت و یا قومیت می تواند گرفتار آن شود دور شدن از اصل خویش و خودباختگی هویتی و فرهنگی به جای خودآگاهی است.مردمی که از عمل دور شوند و به شعار روی آورند و شعار زده شوند،مسلما در جامعه امروزی حرفی برای گفتن نخواهند داشت.باید پذیرفت که جامعه امروز بختیاری غیر از شعارهای تکراری و آرمان گرایانه چیزی برای عرضه در جامعه ایرانی ندارد،چرا که از خویشتن خویش،از فرهنگ و هویت خویش و از نمادهای خویش دور شده و فقط نام و نشان هویت و فرهنگ بختیاری را به یدک می کشد.

از این گذشته،عمق فاجعه فرهنگی و بحران هویتی در جامعه بختیاری را  می توان در جک ها و پیامک های توهین آمیزی که در بین خودِ مردم بختیاری رواج پیدا کرده مشاهده کرد. مسلما در صندوق ورودی و خروجی تلفن های همراه خیلی از افرادی که ادعای بختیاری بودن و افتخار به فرهنگ بختیاری را فریاد میزنند از این جک ها و پیامک ها به وفور می توان مشاهده کرد.

      متاسفانه این پیامک ها نه تنها در جامعه بختیاری بلکه در میان دیگر اقوام ایرانی رواج یافته و به وسیله ای برای سرگرمی، تفریح، شوخی و خنده اشخاص در مجالس ، محل کسب و کار و حتی مکان های عمومی تبدیل شده است. آنچه این پیامک ها به نمایش می گذارد ، ارائه تصویری ناخوشایند از اقوام ایرانی است. تعدد و فراوانی آنها نیز بر اساس قاعده «تاثیر تکرار» به ذهن خواننده پیامک القاء می کند که عقل گریزی و بی منطق بودن ،سادگی، حماقت،قانون گریزی و قانون شکنی،جهل و بیسوادی، بی دینی و بی مبالاتی، لودگی ،کثیف بودن و عدم رعایت بهداشت، ویژگی بارز ترک ها ، لرها و عرب هاست و به همین آسانی اقوام شرافتمند ایرانی در معرض انواع تهمت ها و ناسزاها قرار می گیرند. متاسفانه تعداد و حجم این پیامک ها به اندازه ای فراوان شده که کلمه لر ،ترک و… با خنده و جوک قرین شده است و با شنیدن نام لر ، ترک ، عرب و… این پیامک ها در ذهن آدمی مجسم می گردد و خنده بر لبان مبارک عده ای نقش می بندد، بدون اینکه به انسانیت و احترام به انسان ها توجهی کنند.

مصیبت بارتر اینکه، بدون اینکه در مفهوم این پیامکها اندیشه و تامل کنیم،در اکثر مواقع خودمان در رواج و گسترش آنها سهیم می شویم و این تصویر لودگی، ناخوشایند و زشت  را برجسته تر و بزرگ تر به نمایش می گذاریم.این اقدامات ناشایست نه تنها هویت فرهنگی جامعه بختیاری که حاوی ارزشها و نقاط مثبت  بسیاری است را تهدید و تخریب کرده و می کند بلکه تصویری از لربودن و بختیاری بودن ما در جامعه ایرانی نشان می دهد که حاصل اش این می شود که ما از پوشیدن لباس خودمان در مکان های عمومی خارج از جامعه بختیاری خجالت میکشیم و حتی خودمان نیز در اکثر مواقع کسانی را که هنوز احساس تعلق و تعهد نسبت به این لباس دارند و از آن استفاده می کنند را به باد تمسخر می گیریم و آن ها را متهم به لر بودن و بختیاری بودنی میکنیم که عده زیادی فقط به گذشته آن افتخار میکنند!!!

در پایان باید گفت تنها راه خارج شدن از این کما و بحران هویتی-فرهنگی در جامعه بختیاری،آسیب شناسی درست و دقیق از شرایط فرهنگی حاکم بر آن،دور شدن از نگاه آرمان گرایانه و شعاری و اتخاذ یک استراتژی و نقشه راه با استفاده از همه ظرفیت ها علمی،اجتماعی و فرهنگی-هویتی است.عده ای باید بدانند که با نادیده گرفتن واقعیت و سرپوش نهادن بر این بحران هویتی و صرفا افتخار به گذشته، فرهنگ این قوم اصیل رو به قهقرا خواهد رفت. چالش هایی که رویاروی نسل امروز در جامعه بختیاری است، با تن پوشی از قالب های نو شونده همراه هستند. شرط نخست احیا و تقویت فرهنگ خویش، ایجاد جاذبه در میراث بر جای مانده، تعمیق آگاهی های جوان درباره پیشینه ، تاریخ، فرهنگ و اعتقاد اوست. جوان جامعه ما به دلیل فقر و فقدان آگاهی از دیروز خویش در مقابل دنیای مدرن و پست مدرن امروز، خود را گم کرده است. صِرف سخن پردازی که «ما پیشینه ای افتخارآمیز داریم» بی آن که به نو نمایی و بازیابی و بازسازی بنیادهای معرفتی گذشته مان همت کنیم، ما را به جایی نخواهد رساند و این بر عهده پژوهشگران،نخبگان و دانشوران روشن بین و آینده نگر جامعه بختیاری است تا با تکیه بر عقبه تاریخی و افتخارآمیز گذشته، شعار «ریشه در دیروز، رو به فردا» را با قالب های پایدار و جاودانه جامه عمل بپوشانند.

مصطفی نجفی

کارشناس ارشد روابط بین الملل و پژوهشگر فرهنگی جامعه بختیاری

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: